Güneş tutulması; son 5000 bin yılda yaklaşık 11,898 defa gerçekleşen, Dünya’nın güneş ışığından tamamen ya da kısmen mahrum kalmasına sebep olan doğa olayıdır. Geçmiş zamanlarda mitolojik efsanelere konu olan, depremlerle bağdaştırılan ve hatta “hayra yorulmayan” bu doğa olayı artık gizemini kaybetse de popülerliğini korumaya devam etmektedir. Ne zaman bir güneş tutulması olsa, bilim insanları başta olmak üzere dünyanın her yerinden; güneş tutulmasının gözlenebileceği yerlere bu anı yaşamak isteyen kişiler gitmektedir.
Ay’ın Güneş’i engellemesi, kötülüklerin ışığı örtmesi, felaketlerin habercisi ya da sadece yörünge hareketlerinin bir sonucu… Bu yazımızda Güneş tutulması ile merak edilenler üzerinde duracağız.
Öncelikle;
Güneş tutulması nedir kısaca bilgi verelim.
Güneş kendi etrafında, Dünya kendisinin ve Güneş’in etrafında döner.
Güneş tutulmasının belirleyicisi Ay ise; hem kendisinin, hem dünyanın hem de Güneş’in etrafında döner.
Yıldız, gezegen ve uydunun birbiri etrafındaki bu dönüşü sırasında bazen öyle bir an yaşanır ki;
Ay; yeni ay evresindeyken; diğer bir deyişle tamamen karanlık iken;
Dünya ile Güneş arasına girer.
Ay; yeni ay evresindeyken Dünya ile Güneş arasında girince ve hepsi aynı hizada olduğu zaman; güneşin önünde geçerek onu kısmen veya tamamen kapatır.
İşte; güneş tutulması da budur; Ay’ın Dünya ile Güneş arasına girmesidir.
Ay kimi zaman Güneş’i tamamen örterken kimi zaman kısmen engelleyebilmektedir.
Böylece güneş tutulmasının farklı türleri meydana gelmektedir.
Güneş Tutulması Türleri Nelerdir?
1. Parçalı Güneş Tutulması
2. Hibrit Güneş Tutulması
3. Halkalı Güneş Tutulması
4. Tam Güneş Tutulması
Detaylara başlıyoruz;
Parçalı Güneş Tutulması;
Tutulma sırasında güneşin bir kısmı görülmeye devam eder. Ay Güneş’i tamamen engelleyemez.
Genellikle tam ya da halkalı güneş tutulması gerçekleşmeden önce ilk olarak parçalı güneş tutulması yaşanmaktadır.
Ancak her parçalı güneş tutulması; tam ya da halkalı güneş tutulmasına dönecek diye bir genelleme yapılamaz.
2. Hibrit Güneş Tutulması;
Hibrit güneş tutulması sırasında dünyanın farklı bölgelerinden Güneş Tutulması farklı şekilde gözlemlenebilmektedir.
Bazı yerlerde tam güneş tutulması yaşanırken, dünyanın şekli sebebiyle bazı bölgelerde halkalı güneş tutulması gözlenir.
En nadir görülen tutulma şekli olarak bilinmektedir; tüm Güneş tutulmalarının yaklaşık %5’i hibrit güneş tutulması olarak kaydedilmiştir.
3. Halkalı Güneş Tutulması;
Kayda geçen güneş tutulmalarının %32’si halkalı güneş tutulmasıdır.
Detaylarına geçersek;
Bu tutulma şeklinde gökyüzü kararır; tam tutulmaya yakındır ancak güneş varlığını yoğun bir şekilde gösterir.
Halkalı güneş tutulmasının maksimum süresi 12 dakika 30 saniye olarak kaydedilmiştir.
NASA’nın yaptığı açıklamaya göre 26 Şubat 2017 tarihinde parçalı güneş tutulması yaşanacaktır.
Halkalı güneş tutulmasında, perspektifin en büyülü hali gözlenir.
Ay; Güneş’ten çok küçük olmasına rağmen Dünya’ya oranla Güneş’e daha yakın olduğu için; boyutu neredeyse Güneş kadar görünür.
4. Tam Güneş Tutulması
Nadir olarak gözlenen; gökyüzünün tamamen kararması ve Ay’ın güneşi tamamen örtmesi sonucu oluşan tutulma şeklidir.
Meydana gelen güneş tutulmalarının %28’inin bu türde olduğu bilinmektedir.
Tam güneş tutulması sırasında gökyüzü o kadar kararır ki; yıldızlar rahatlıkla fark edilebilir.
Ancak Dünya’daki çok az kişi bu tutulmaya tanıklık edebilir.
Sonuç olarak;
Güneş tutulmaları nesillerdir en çok merak edilen, en çok kaygı ve aynı zamanda en çok hayranlık uyandıran doğa olaylarından biridir.
Bu sebeple gerek gök bilimciler, gerek gözlemciler gerekse meraklıları tarafından takip edilir.
Güneş tutulmalarına tanıklık etmek isteyen kişiler bu anı gözlemlemek isterler ancak güneş ışınlarına çıplak gözle bakmak ve yeterince koruma önlemi almamak ciddi sorunlara sebep olabilir.
Tam tutulma haricindeki tüm türler göz retinasına kalıcı hasarlar verebilir.
Bu ana tanıklık yapmak isteyen kişilerin gerekli önlemleri almaları gerekmektedir.
Şimdiye kadar güneş tutulmasından ve türlerinden bahsettik;
Peki bu doğa olayı ne kadar sıklıkla yaşanıyor? Şimdi güneş tutulmasının ne zaman olduğu ile ilgili detaylara geçelim.
Güneş Tutulması Ne Zaman Olur?
Güneş tutulması daha önce de bahsettiğimiz gibi; ayın yeni ay evresindeyken güneş ile dünya arasına girdiği zamanlarda meydana gelir.
Bu; doğa olayının teorik açıklamasıdır.
Bu açıdan yaklaşıldığında bir sene içerisinde ay dünyanın etrafında 12 kere tam tur tamamladığı ve bu sebeple 12 güneş tutulması olayı yaşanacağı düşünülebilir.
Ancak süreç bu şekilde işlemez.
Çoğu takvim yılında en az 4 tutulma meydana gelir; bunlardan en az iki tanesi güneş tutulması olarak gerçekleşmektedir.
Çok nadir de olsa bir sene içerisinde 5 kere güneş tutulmasının görüldüğü zamanlar da olabilir.
Meydana gelen güneş tutulmalarının en fazla iki tanesi tam güneş tutulması şeklinde görülmektedir.
İlginç bir bilgi de;
Dünyanın herhangi bir yerinde meydana gelen tam güneş tutulmasının, aynı bölgede tekrar meydana gelmesi için 375 senenin geçmesi gerektiğidir.
Özet olarak;
Güneş tutulması çok nadir görülen bir doğa olayı değildir ancak belirli bir bölgede tekrar görülmesi oldukça nadirdir.
Her sene dünyanın farklı bölgelerinde bu doğa olayı gözlenebilir.
Güneş Tutulması Kaç Senede Bir Olur?
Verdiğimiz bilgilerden de anlaşılacağı gibi, güneş tutulması her sene olur.
Ancak farklı bölgelerde görülebildiği için aynı bölgede tekrar meydana gelmesi çok nadirdir.
Güneş Tutulması Ne Zaman Olacak?
NASA’nın yaptığı açıklamalara göre;
- 26 Şubat 2017 tarihinde; Kuzey Afrika ve Kuzey Amerika’da Halkalı Güneş Tutulması,
- 21 Ağustos 2017 tarihinde; Amerika Birleşik Devletleri’nde Tam Güneş Tutulması;
- 15 Şubat 2018 tarihinde Kuzey Amerika’da Parçalı Güneş Tutulması;
- 13 Temmuz 2018 tarihinde Güney Avustralya’da Parçalı Güneş Tutulması;
- 11 Ağustos 2018 tarihinde Kuzey Avrupa’da Parçalı Güneş Tutulması;
- 6 Ocak 2019 tarihinde Doğu Asya’da Parçalı Güneş Tutulması;
- 2 Temmuz 2019 tarihinde Kuzey Amerika’da Tam Güneş Tutulması;
- 26 aralık 2019 tarihinde Kuzey Asya’da Halkalı Güneş Tutulması;
- 21 Haziran 2020 tarihinde Kuzey Asya’da Halkalı Güneş Tutulması;
- 14 Aralık 2020 tarihinde Kuzey Amerika’da Tam Güneş Tutulması görülecek.
Türkiye’den güneş tutulması ne zaman görülecek diye merak edenlere kötü bir haberimiz var.
Türkiye’den bu doğa olayının gözlenebilmesi için 30 Nisan 2060 tarihinin beklenmesi gerekiyor.
30 Nisan 2060 tarihinde Tam Güneş Tutulması Türkiye, Kuzey Afrika ve Orta Asya’dan gözlemlenebilecek.
21 Ağustos 2017 Tam Güneş Tutulması
Amerika Birleşik Devletleri’nde 40 yıldan beri görülmeyen bu doğa olayı tüm kudretiyle ülkeyi boydan boya gezecek.
Oragon, Idaho, Montana, Wyoming, Nebraska, Kansas, Iowa, Missouri, Illinois, Kentucky, Tennessee, Georgia, Kuzey Carolina, Güney Carolina bölgelerinde gözlenecek tam güneş tutulması milyonlarca kişiyi büyüleyecek.
Bu doğa olayına tanık olmak isteyenlerin şimdiden bu bölgelerdeki otellere rezervasyon yaptırdığı da bilinmektedir.
