Mitoz Bölünme Nedir?
Eşeyli ya da eşeysiz üreyen bütün çok hücreli canlılarda gelişme ve büyümeyi sağlayan mitoz bölünmedir. Tek hücreli canlılardan çok hücreli canlılara kadar bütün canlılarda görülen bir bölünme şeklidir. Mitoz bölünme esnasında ana hücredeki kalıtım maddesi eşit miktarda yavru hücrelere geçmektedir. Oluşan yavru hücreler tıpkı annelerine benzemektedir.
Mitoz bölünmeyle yaralanan, onarımı mümkün olmayan ve yaşlanan hücrelerin yerine yeni hücreler meydana getirilir. Özellikle büyümeyi sağlayan canlıdaki hücre sayısının mitozla artmasından kaynaklanmaktadır. Mitoz bölünme tek hücreden iki yavru hücre meydana getirmektedir. Mitoz bölünme tek hücreli canlıların üreyerek çoğalmasını sağlar. Mitoz bölünme sırasında kromozom sayıları değişmediği için her çeşit kromozomlu hücreler mitoz bölünme gerçekleştirebilir. Tek hücreli olan canlılar mitoz bölünme sayesinde hücrenin ikizini meydana getirmektedir.
Mitoz Bölünme Evrenleri:
mitoz bölünme safhaları 6 gruba ayrılarak incelenmektedir. Mitoz bölünme meydana gelmeden çekirdek eşlemesi oluşmaktadır. Karyokinez denilen bu çekirdek eşleşmesi sonrasında stoplazma bölünmesi oluşur. Buna da sitokinez denmektedir.
Mitoz Bölünme: İnterfaz Evresi
Bir bölünme kademesi değildir. İki mitoz arasındaki gelişme safhasını oluşturmaktadır. İnterfaz olayında genç hücreler beslenme, büyüme ve protein sentezi gibi biyolojik fiziksel olayları gerçekleştirirler. Hücre bölünme sinyalini alarak bölünme hazırlıklarına başlar. Bu hazırlıklardan sonucu İnterfaz biterek bölünme başlar.
Mitoz Bölünme: Profaz Evresi
Mitoz bölünmenin en uzun safhası bu safhadır. Eşleşmiş olan kromotin ipliler sentromer bölgelerinden geçerek birbirlerine tutunmuşlardır. Bu eşlere kardeş kromatidler denir. Profazda kromotin iplikler kısalmış ve kalınlaşmıştır. Belirgin olan bu yapılara kromozom denir. Profaz sonunda çekirdek zarı ve çekirdekçik eriyerek yok olmuştur. Sentrozom çiftleri zıt kutuplara uzaklaşıp iğ ipliklerini oluşturmaya başlamışlardır.
Mitoz Bölünme: Metefaz Evresi
Eşlenmiş kromozom çiftleri hücrenin tam ortasında bulunan çizgisine yan yana gelerek sıra halinde dizilirler. Sentromer bölgelerinden iğ ipliklerine tutunarak orada sabit kalırlar. Sentromerler böylece eşlenmiş olurlar. Kromozomların en rahat sayılabileceği ortam bu sürede olmaktadır.
Mitoz Bölünme: Anafaz Evresi
Sentromer bölgelerinden birbirlerine tutunmuş olan kardeş kromotidler birbirlerinden ayrılarak zıt yönlere doğru ilerlerler. Bu ayrılma işlemi sırasında tutunmuş oldukları iğ iplikleri aralarında bağlantı sağlamaktadır. Mitoz bölünme sırasında kromozom sayısı ve kromozom yapısı aynı olan hücrelerin olmasını sağlayan kardeş kromotidlerin ayrılmasıdır.
Mitoz Bölünme: Telofaz Evresi
Birbirinden ayrılan kromozomlar birbirlerine ters açıdaki bölgelerinde kümeler oluşturarak küme içlerinde çekirdek zarları ve çekirdekçikler oluşarak belirgin hale geçer. Kromozomlar teker kromotin iplik haline geçerlerken bünyelerindeki iğ iplikleri eriyerek kaybolur. Telofaz sonunda karyokinez oluşum süreci tamamlanmıştır. Süreç sonunda iki çekirdekli bir hücre meydana gelmiştir. Sitoplazma bölündüğü zaman iki yeni hücre meydana gelir.
Mitoz Bölünme: Sitokinez Evresi
Sitoplazmanın bölünme şekli bitki ve hayvan hücrelerinde çeşitli olabilmektedir.
Ayrıca hayvan hücrelerinde bölünme iki taraftan ve dıştan içeriye doğru bölünür. Bitki hücrelerinde ise selülöz çeper bölünmeye imkân vermediği için iki çekirdek arasında golginin salgısıyla bir hücre zarı oluşturulur. Bu zar ortadan kenara doğru uzayarak iki hücrenin birbirinden ayrılmasını sağlamaktadır.
Bitki hücrelerinin yapılarında sentrozom bulunmadığı için iğ iplikleri sitoplazmadaki eşit değerdeki proteinlerden oluşan iki hücre kalıtsal madde bakımından birbirlerinin tamamen aynıdır. Bir canlının değişik doku ve organlarında mitoz oranları her zaman farklı olmaktadır. Genç bireylerde hücreler çok hızlı bölünebilirler bu doğal bir süreçtir.
Bitkilerin gövdelerinde dal ve kök uçlarında meristem dokusu çok hızlı mitoz bölünme gerçekleştirebilmektedir. Gelişme tamamlandıktan sonra belli bir süre sabit hızla devam etmektedir. Yaşlanma başlayınca mitoz bölünme hızı da düşmektedir. Bu nedenle yaşlıların yaraları geç iyileşir. Mitoz bölünmeyi etkileyen faktörler arasında yaş çok önemlidir.
[rwp-review id=”0″]