Karbon Yaş Testi Nedir?
Karbon (C4,C8,C12,C4n) , doğada yaygın bulunan kimyasal elementtir. Dünyada hem doğal halde, hem de bileşik halinde bulunabilir. En saf biçimleri elmas ve grafittir. Karbon, hidrojen ve oksijenle birlikte organik bileşiklerde en çok bulunan elementtir.
C14 hem doğal olarak bulunan hem de yapay olarak üretilebilen bir radyoizotoptur. Doğadaki karbon atomlarının 1 trilyonda biri C14 izotopu şeklindedir.
Bitkiler, fotosentez yaparken Karbon dioksit alıp oksijen verir. Bu işlem sırasında bitkiler az miktarda C14 izotopunu da alırlar. Daha sonra C14 izotopu bulunan bitkiler, besin zincirinin en altında oldukları için insanlar ve hayvanlar tarafından tüketilirler. Böylece C14 izotopu bu canlılara da geçmiş olur.
Canlılar öldüklerinde karbon alımı durur. Canlılardaki karbon tekrar doğal döngüye girer. Ancak C14 radyoaktif bir izotop olduğundan dolayı kararsızdır. Radyoaktif ışımalar yaparak kararlı hale gelmeye çalışır. C14 izotopunun yarısının kararlı hale gelmesi yaklaşık 5700 yıl sürer. Bu süreye yarılanma süresi denir.
C14 genelde karbon yaş testinde ve izotropik etiketlemede kullanılır.
İzotropik etiketleme, bir kimyasal tepkimede izotropik atomlar kullanılarak tepkimedeki atomların takip edilmesidir. Bunun dışında MR gibi medikal görüntüleme yöntemlerinde de bazı durumlarda C14 atomu kullanılarak izotropik etiketleme yapılabilir.
Karbon Yaş Testi Kim Tarafından Bulundu?
Willard Libby tarafından 1940’ların sonunda bulunmuştur. Daha sonra fosil yaşını belirlemek için arkeologların standart aracı olmuştur. Libby yaptığı bu çalışma nedeniyle 1960’ta Nobel Kimya Ödülüne layık görülmüştür.
Karbon yaş testi, genelde fosillere yapılan bir testtir. Fosillerde bulunan C14 izotopunun miktarı belirlenerek fosilin kaç yıl önce hayatta olduğu bulunur. C14 ün yarı ömrü 5700 yıl olduğundan yaklaşık 5700 yıla kadar ki yaş tayinleri güvenilirdir.
Gelecekte radyoizotopla yaş tayini yapılamayabilir. Nükleer reaktörler ve açık havada yapılan nükleer testler başladıktan sonra ölen herhangi bir şeyin yaşını hassas bir şekilde ölçmek çok daha zor hale gelmiştir.
Karbon Yaş Testi Formulu
Karbon-14 ile bir fosilin yaşını belirlemek için kullanılan formül;
t = [ ln ( Nf / N0 ) / (-0.693) ] x t1/2
Burada Nf / N0 incelenen örnekteki C14’ün canlı dokulardaki miktarına oranı ve t1/2 C14’ün yarılanma ömrüdür.
Örnek olarak %10 C14 içeren bir fosil varsa fosilin yaşı;
t = [ln (0.10) / (-0.693)] x 5,700 yıl
t = [(-2.303) / (-0.693)] x 5,700 yıl
t = [ 3.323 ] x 5,700 yıl olarak hesaplanır.
Bu fosil yaklaşık olarak 18000 yıl yaşındadır.
[rwp-review id=”0″]